بایاتی چیست؟

بایاتی لار چوخ دویغولو درین معنالی ، فلسفی ، اخلاقی ، اجتماعی فیكیرلر ایفاده ائدن قیسا ، ییغیجام كیچیك شعر پارچالاریدیر. بایاتی ان چوخ حس له ، هیج انلا اینسانلارین داخلی اضطرابلاری ایله علاقه دار یارانیر

آذريها ، مردماني شاعر مسلكند. با هر پديده طبيعي ، رخداد اجتماعي ، پيشامدي ناگوار و يا خوشايند كه مواجه شوند ، احساسات خود را با زبان شعر بيان مي‏كنند. ترانه‏هاي لالايي آذري كه بر زبان مادران جاري است ، شعر و سرودهاي زيبايي كه در عروسيها گفته مي‏شود ، داغي كه در سوگواريها خوانده مي‏شود ، در باران، در كشت و زرع ، در طغيان و خشم طبيعت ، شعر و باياتيهاي خاص سروده و مي‏خوانند.

ويژگي باياتي‏ها اين است كه از زندگي و نيازهاي مردم ساده و عادي برمي‏خيزند و در قالب الفاظي روان و بي‏تكلف شكل مي‏گيرند. اين نغمه‏ها از چنان لطف و صراحتي برخوردارند كه وقتي با آهنگ ويژه خود ادا شوند نمي‏توان از تحسين خودداري كرد و تحت تاثير قرار نگرفت. ارادت و اعتقاد مردم به باياتي‏ها بدان پايه است كه آنها را برحسب حال و موقعيت خود اشارت تقدير و سرنوشت مي‏دانند و به هنگام نياز و پريشاني به آنها پناه مي‏برند و با تفألّي از آن مدد مي‏گيرند.

در طول زمان ، نسلها باياتي‏ها را سينه به سينه بازگو كرده‏اند و به اقتضاي حس و حال خود تغييراتي در آنها داده‏اند و به اين شكل نام سراينده آنها مشخص نيست و در واقع به عموم تعلق دارد و در تملك گنجينه فولكلوريك درآمده است. باياتي ، گسترده ترين و مشهورترين فولكلور آذربايجان در سطح جهاني است كه هنوز هيچ زباني قادر به رقابت با آن نشده است. زبان تركي بخاطر قابليت خود ، قادر است با حداقل كلمات و كوتاهترين جمله مفاهيم را برساند. براي همين در قالب شعر 7 هجائي بنام باياتي مي تواند هر حرفي را بزند. اما نيك مي دانيم كه در زبانهاي ديگر مانند فارسي لااقل 15 تا 20 هجا لازم است تا مفهومي رسانده شود. غيرتركها با خواندن ترجمه باياتيها و پي بردن به مفاهيم آن ، هرگز نمي توانند باور كنند در چند كلمه بتوان اين مفاهيم را رساند. آنها چون متعلق به ادبيات شفاهي هستند ، گاهي مي توان گويشها را هم در باياتي ديد. يعني به زبان كتابت نتوان باياتي را درست خواند. باياتي داراي4 بند است كه بندهاي 1 ، 2 و 4 هم قافيه و بند 3 سربست است:

تبريز اوستو مييانا ـ گول سونبوله دايانا ـ اوخو بولبولوم اوخو ـ بلكه ياريم اويانا

باغا گيرديم باغبانسيز ـ دوه گؤردوم ساربانسيز ـ عالمه درمان ائتديم ـ اؤزوم قالديم درمانسيز

گولم ، گولو نئيليرم ـ گوله خيدمت ائيليرم ـ وئرسه لر اؤز گولومو ـ اؤزگه گولون ويلله رم

داغلار باشي چمنلر ـ كهليكلر داغدا دنلر ـ اوغلو اؤلن آنانين ـ اوره گي تئز ورملر

كهليك داشدا نه گزر؟ سورمه قاشدا نه گزر؟ يولداشي پيس اولانين ، عقلي باشدا نه گزر؟

قيزيل گول اولمايايدي ـ ساراليب سولمايايدي ـ بير آيريليق بير اؤلوم ـ هئچ بيري اولمايايدي

عزيزيم ديل ياراسي ـ ساغالماز ديل ياراسي ـ خنجر كسسه ساغالار ـ ساغالماز ديل ياراسي

چيخديم داغين باشينا ـ يازي يازديم داشينا ـ گلن مردم اوخوسون ـ نه لر گلدي باشيما

داغ باشيندا ايز اولماز ـ ايز اولسادا دوز اولماز ـ دوه آدامسيز اوتلار ـ داوار چوبانسيز اولماز

عاشیغین هاراییندان
ائل یاتماز هاراییندان
گونده بیر كرپیچ دوشور
عؤمرومون ساراییندان
یاتمیش ایدیم اویاندیم
درده ، غمه بویاندیم
داش اولسایدیم ، اریردیم
اینسانیدیم دایاندیم
بو داغین قاری منم
گون وورسا اریمنم
یوز ایل تورپاقدا یاتسام
عاشقم چورو منم
عاشقانه بایاتی لار
آراز اوسته ، بوز اوسته
كباب یانار كؤز اوسته
قوی منی اؤلدورسونلر
بیر آلا گؤز قیز اوسته
حیطلری گولبسر
دولانایدیم سربه سر
من سنی چوخ سئویرم،
سن منی بیر موختصر.
گئدیرم اوًلكه سندن،
قورخورام یول كسندن.
قوللارین سال بوینوما ،
آیریلدیم بلكه سندن.
بو گلن یار اولایدی،
الینده نار اولایدی
ایكیمیز بیر كوًینكده ،
یاخاسی دار اولایدی.

.