آذربايجاندا قادين حركاتيندان اورنگلر / رضا همراز
تاريخ سورهسينده آذربايجان قادينلاري ايستر اؤز ارلريايله، ايسترسهده اؤزلوكلرينده قانلي - قاداليدؤيوش مئيدانلاريندا، بول - بول حماسهلرينياراديجيلاري اولموشلاركي، تاريخ صحيفهلريميز بونلارين بير سيراسينا اؤز سينهسينده اؤيونه، اؤيونهيئر وئرميشدير. بو تورپاقدا اولدوقجا قادينلاراحورمت گوزوايله باخيلميش و بير سيرايابانجيلاركي، قاديني نفر واحدي ايله اؤلچوب و «زن و اژدها هردو در خاك به» دئميشلر، باخيلماميشدير. زنگين و بيرچوخ حيصهلري قيزيل قانلا يازيلميش تاريخيميزدهقادينلارين روللاري بعضي يئرلرده كيشيلردن آزاولماميش و بوتون ساحهلرده گاهدان قاباقجيلدهاولموشلار. اؤرنگ اولسون دئيه دويوشمئيدانلاريندا بابكين حايات يولداشي كلدانيه،كوراوغلونون نيگاري و نبينين هجري اونلارلا بيرگهدويوشلرده ظفرلر قازانميشلار. تانباكي حركاتينداحلهده آدي چوخ حورمتله ياد اولان زينبپاشا، اؤز قهرمان يار- يولداشلاري ايله خالقين دار گونوندهياغيلارين باشينا نه اودلار توكموشلر. شاعير ز-اميرلو دويوشچو قادينلاريميزن يئرين آشاغيداكيشعرده گؤزهل و لايقينجه تصويره چكميشدير.
اسكي زمانلاردان بيزيم ائللرده
قادينلارا بوللو، حورمت وارايميش
آنايا، گلينه، قيزا هر زامان
توكهنمز دهيهرلر، عزتوار ايميش
تاريخ بويو اولو آتا باباميز
آنا ايله تانريني، حاقلي بيلميشلر
بير تانري اونونده ايليب، داها
آنالار اؤنونده، بيراييلميشلر
ازلدن ديللرده مثل اولموش كي:
«آسلانين اركهيي، ديشيسي اولماز»
دئيبلرقادينا ديير وئرمهسك
ميلتين دهييرلي كيشيسي اولماز
اونداكي باشقالار، قيز اوشاغلارين
ديري، ديري تورپاق آلتدا قويلارميش
هامان چاغدا بيزيم ائل اوباميزدا
بخت اولدوزو، آتا قيزين سانارميش
اوندا كي باشقالار، آروادي قيزي
ساتيرديلار قول تك، پولا بازاردا
ياشاياردي آزاد بيزيم آروادلار
ديز به ديز شرفله، ان افتخارلا
تاريخلرده پارلاق بير اولدوز كيمي
تومروس آناميزين، آدي قالميش دير
او تومروس كي تبريز، آنا وطنيم
افتخارلي آدين اوندان آلميشدير
كور اوغلو نبييه، سس ووروب سسلر
نيگارلار، هجرلر، زينب پاشالار
بوردا زنان لاردا كيشيلر كيمي
استبداد كوكسونه سونگو چالارلار
هنر عالمينده دائم پارلايب
يوزلرجه مههستي، يوزلرجه پروين
نه گؤزل اثرلر ياراديب بونلار
ظاهري ساپ - ساده معناسي درين
آزاده كيشيلر - آزاد قادين لار
ياشاديب ياشاسين آذربايجانيم
اودلار، دياريسان، شرف يوردوسان
سن كيمي آنايا، قوربان دير جانيم.
اوست سطيرلرده دئدييميز كيمي بيزيم تاريخ،جومردلردن دالغالانير. ايندي بورادا اونلارين بيرباشقاسينداندا آد چكمك ايسترديم. بو جسارتليقادين «تئللي زري» اولموشدوركي، مشروطهانقلابيندا اوغلانلارلا بيرگه دؤيوش سنگرلريندهياغيلارين عليهينه مبارزه آپاريردي كي، ظاليملرينميراث گوللهلرينه توش گلير. باشقا مجاهدلر بو جنگپالتار گئين دويوشچونو دينج بير يئره آپاريب اونونيارالارينا داوا - درمان ائتمه قرارينا گليب، اونونحرب گئيملرين چيخارداندا مانع اولوب وايستهييركي ستارخان گرك بورادا اولسون. بو خبريقوچاقلار ستارخانا يئتيرجك هامان، ستارخان اودؤيوشچونون سون چاغلاريندا باشي اوستونهيئتيشمك همان اولور. شاعير محمد ابراهيم زاده«دنيز» بو دستاني گؤزلجه نظمه چكميشلر. بونودا قئيد ائتمك يئرسيز اولماز كي، همين داستانلا،ماراقلانانلاردان بيريسيده ائل و خالقين شاعيريسهراب طاهردير. سهراب معلمين بو شعري بير نئچهدونه چاپ
اولدوغونا گؤره اوندان واز كئچيب، محمددنيزين شعرين بيرگه اوخوياق:
كونلوم يئنه بير ايز آييرير دويغو تئليندنايستير يئني بير صحبت آچا آذر ائليندن
سوز باشلاياراق بير دونه تبريز شهريندن
مشروطه دلاورلرينين بول هنريندن
مشروطهده بير قيز گئينيب جنگ لباسين
قانلا بوياييب اللرينه الوان حناسين
تومروس ساياغي الهام آليب اؤز دياريندان
تا وار نفسي ائتدي دفاع ناموس - عاريندان
كؤلـله دهيرهك، سينه سينه قاني جالاندي
يالنيز يادا باش ايمهيهرهك سرت يارالاندي
ائللر قوچاغين تئز گؤتوروبلر ائوهساري
ملحم قويالار يارهسينه ائتمهيه زاري
هر نه ائتديلر، او قويمادي سويسونلا لباسين
تا ياره سينين اؤستونه قويسونلا داواسين
ستارخان اودم تئز يئتيشيب سويلهدي اوغلوم
آي وجداني پاك قلبي تميز نيتي دوغروم
علت نهدي كي قويموسان ائتسين له طبابت
آيا بو ايشه واردير الينده يئني علت؟
او ائل بالاسي اؤز توتاراق سؤيلهدي سردار
تئز سن بوراني خلوت ائله سنله سؤزوم وار
ستارخان اوحال خلوت ائديب تئز او مكاني
اؤز توتدو اوغول وار نه سؤزون سويله بو آني
اول يارهلي عسگر دئدي ائل اولدوزويام من
اوغلان دئييلم ائل بالاسي ائل قيزي يام من
ستارخان ائشيت جك بو سؤزو بير حالا قالدي
رنگي ساراليب تئز قيزين آدين خبر آلدي
«آدين نه دير آي ائل قوچاغي قلبيمي دلدين
من كي دييرييم اؤلمه ميشم سن نييه گلدين؟
تئللي زري سسلندي وطن عسگرييم من
اوغلان دئييلم تورك قيزي، تئللي زرييم من
تئللي زرينين سردار ائله كي سوروب حالين
چيخدي ائشييه سسلهدي فوراً اؤز عيالين
سسلندي قادين گل بو قيزين باغلا ياراسين
چوخ سعي ائله قويما اؤله بو خالق بالاسين
تا اؤ يئتيشسينجه زري آراميني آلدي
آذر ائليني مين كدهره مين اودا سالدي
جوت گؤزلري اولدوزتك آخيب گول كيمي سولدو
بيرليك سؤزونو خالقا دئييب سونرا اؤلوبدو
ائل آشيغي چال منصوري غملر تزهلندي
آذربالاسي تئللي زري قانه بهلندي
چالخاندي «دنيز» قان دولوسو اولدو بوچوللر
مينلر قوچاغين قاره ساچين هورلدو بو ائللر.
گؤرونوركي، بيزيم قديربيلن شاعيرلريميز نئجه اؤز ميللي قهرمانلاريميزا ديهر و سايقي گؤستريرلر. گؤرون باشقا بير شاعير بو ماجراني نئجه نظمه چكميشدير.
مجاهدم، بؤيوك سردار!
من بير قيزام، آديم «زري»
من هامييا چوخدان بري
قيز آديمي، يالان دئديم
گنج عؤمرومون باهاريندا
بو، مجاهد پالتاريندا
سنگرلرين مزاريندا
من اؤزومو اوغلان دئديم
ياتديم آرزي دهنيزينده
توفنگ گؤردوم جهيزيمده
گولـله اولدوم گيليزيمده
اؤز جانيمي قوربان دئديم
باجيم قالدي مارالاندا
يارالاندي خياواندا
دئدي : ووروش، قيز اولساندا
ووروشارام هر آن، دئديم
قوربان اولدو سون قارداشيم
قان آغلادي، داغيم داشيم
قورومادي بو گؤز ياشيم
حق سيزلييه، عصيان دئديم
من بير قيزام آديم «زري»
نه آداخليم، نهده اريم
سنه آچديم بو سيرلريم
آديم سنه عيان دئديم.
هله ۲۱ آذر جريانيندا اردبيلدن قالخان و استبدادعليهينه قهرمانجا مبارزه آپاران بايرامقولو قيزي سريهخانيمي، گؤرنلر، اونون جسارت و شهامتيندن سؤز -صحبت آچاندا، سانكي ايكينجي زينبپاشا دير ذكرائتميشلر. بو جسارتلي و تاسفله آدي ايتگين قالانقادين تكينه بئش گون دوشمنين محاصرهسينده قالديقدايئنه ال - قولو سووومادان سون گؤللهيه قدرآتيشميش آنجاق نه ايسه ياغي لارين يالانلارين وياغلي ديللهرينه اينانيب سنگردن چيخديقدا،نامردجه سينه اونو قتلگاها گؤندهريب گؤللـه دهمينه وئرنده جلادلارا دئيير: تاريخ سيزلري نفرينائدهجك، قاتيللره نجات يولو باغليدير. آذربايجانينرشيد بالالاري منيم انتقاميمي سيزدن آلاجاقلار.آذربايجان آزاد اولاجاق». آذربایجان خالقینین قوجامان و میللی شاعیری هاشیم ترلان بو ماجرانی چوخ گوزل تصویره چکمیشدیر. من بورادا نیسگیل ائدردیم بو شعری بیرگه اوخویوب بو قهرمان قادینین حیاتی ایله بیر کره ده تانیش اوراق.
شاهسون قیزی، سریه
دان سؤکولور، گونش یانیر باشیندا تاج.
شئح چکیلیر اوبالاردان یاماج- یاماج.
اوزاقلاردا آغ شلمه لی بوز داغلارین
زیروه سیندن شئح چیله نیر نارین- نارین.
گدیکلرده کاروان یولو مین آشیریم،
دره لرده سولار جوشور شیریم شیریم.
شلاله لر هارای سالیب تؤکولدوکجه
سپه له نیر قایالارا اینجه- اینجه.
زامان گولور، گون قیسسالیر پرده- پرده.
بولوت لاردا سئیره چیخیب زیروه لرده.
هر اقلیمین اؤز رنگی وار ائلدن- ائله.
یای پاییزین الین سیخیر گوله- گوله.
بوردا ائلات قارتال لاری آچیر قاناد،
حؤکمون سورور چادیر- چادیر، ائلات- ائلات.
«ائل سئون» لر دیاری دیر بو ائل- مکان،
آت اوینادیب، قیلینج چالیب زامان- زامان.
پاییز گلیب کؤچ اوستودور، گئدیر تلاش،
آران فکری کؤنوللرده قالدیریب باش…
***
داغلار آغ اؤرپه یین آتیب باشیندان،
پاییز عطری گلیر هر قاریشیندان …
باخ! سونسوز گؤیلره، سای اولدوزلاری،
ارن قادینلاری، ارن قیزلاری!
امه گه، زحمته ایمانلاریلا،
اوست- اوسته گئیدیگی تومانلاریلا،
دره دن تپه یه- تپه دن دوزه،
گئجه دن آچیلان یاشیل گوندوزه،
تلسسن گؤررسن اونلاری هر آن،
فخر ائیلر باخدیقجا دوغما ساوالان ….
آلاچیق آچیلیر، چکیلیر یوکه،
اوشاقلار ایش گؤرور اؤزوندن یئکه.
هر یاندا های- هارای قوپور، سس گلیر،
مرفشلر باغلانیر، آتا یوکله نیر….
گونش ساوالانین باشیندا بیر تاج،
گولوردو ائللره وئردیجه خراج.
بوش قالان آرخاجین کؤنلو دارالدی،
گؤزلری یول گئده ن کارواندا قالدی.
هله لیک، هله لیک ای اوجا داغلار!
ینه ده بو ائللر سیزی قوجاقلار….
یوللار اوزون، گونلر گوده،
کاروان گئدیر بیر نفسه،
داغدان ائنن جیغیرلارین،
دامارینی کسه- کسه.
یایلاق گئدیب، قیشلاق گلیر،
فصیللری سایا- سایا،
اوردا نه داغ وار، نه دره
داغ دوشونده یالچین قایا.
دوزنگاهدیر باشذان – باشا،
قار یئرینه یاغیر یاغیش.
قیشدا یاشیل اورمان کیمی،
اوت گؤیریر قاریش – قاریش …
یهرین قاشیندان، آتین یالیندان…
یاپیشان قادینلار بویلانیر گونه.
داغلاردا بوی آتان، آراندا گولن
خیردا اوشاقلاری آلیب ترکینه.
چوبان نی سسینین لذتین دادیر،
سورونو هایلاییر اؤروشدن قاباق.
موغانین آرانین گؤزو یولدادیر،
اوره گی چیرپینیر گؤروشدن قاباق ….
گونش تئللرینی دارادی گئتدی.
دومانلیق قانادین آچدی یوللارا.
ائله بیل گوندوزون نورون اریتدی،
سانکی آل گونشی چکدیلر دارا.
قورشاقین ساللادی دومان بو آندا،
گویلر گورولدادی، کاروان دایاندی.
گؤیدن نوغول – نوغول دولو یاغاندا
اوبالار گوموشو رنگه بویاندی.
بولوتلار چکیلدی، نه دومان، نه چن
ینه ده آل گونش بویلاندی دوم- دوز.
بیر قادین آت اوسته باغیردی درددن
نورلو گؤزلرینده قارالدی گوندوز.
ناله نین سسیندن قوجا بیر قاری
بیلنده بو دردین نه اولدوغونو
یادینا سالدیقجا او دؤورانلاری
اؤزونون آت اوسته دوغولدوغونو.
ائندیریب بؤز آتین اوستوندن یئره
گلینی دؤره یه آلدی قادینلار.
گلدی ائل ماماسی باخدی گؤیلره
عمرونده تجربه، کؤنلونده ایلقار.
قوجالی، جاوانلی اؤتن بو کاروان
ائلاتی اوخشایان دره، داغ، تپه.
گؤزلرده بیر سئوال. قیزئیر یا اوغلان؟
دنیایا گؤز آچان بو نازلی کؤرپه.
اؤتور دقیقه لر… اؤتور لحظه لر،
باخیشلار بویلانیر یانان گونشه.
درده بورونسه ده گلین بیر ته هر،
هامینین صبیری دایانیب عرشه.
دوغومون سون چاغی… کؤرپه سسیندن
سحرلی لحظه لر دؤندو سئوینجه.
داغلارا سس سالان سالان گور نفسیندن.
سینه سی دالغالی، گؤرکمی اینجه.
آناسی کؤرپه یه باخدی بو آندا،
نارین گولوشلرین ائتدی هدیه
ازلدن ایلقاری واردی دوغاندا
قیز اولسا آدینی قویسون « سریه »
سریه چاغریلدی او گوندن بو قیز
هامی قانادلانیب آز قالیر اوچا.
کیم بیلدی او زمان قوجا دونیامیز،
بیر ایگید دوغوبدور اؤزوندن اوجا….
نه بیلسین توپراغا شیمشک چاخاجاق
آتدیغی گوللـه نین هر ایشیغیندا.
نه بیلسین سنگرلر سوساجاق آنجاق،
شاهسون قیزینین یاراشیغیندا…..
بیر عؤمور دولایی یوللاردان کئچیب،
روزگاری درک ائدیب، قلبی دؤیوندو.
قیزلار بولاغی نین سویوندان ایچیب،
سئوداسی اویانیب، چینارا دؤندو …..
« تومروس » دان نفرتی، سئودانی ائلدن،
غیرتی بابکدن، تورپاقدان گوجو
آلدی فخر ائله دی مین بیر کؤنولدن
آتیلدی میدانا، سئومه دی کونجو ….
اؤزونه گووه نن، داغا بوی دئیه ن
ائلچیلر قاپیدان قوولدو بیر- بیر.
سریه دن اؤته ری قلبی گؤینه ین
گلنه یوخ! دئدی. اولمادی تدبیر.
نهایت سریه نین اوره گی جوشدو.
ایگیت بیر اوغلاندان کئچه بیلمه دی.
گؤزلر بیر- بیرینه باخدی قووشدو.
« علی » دن آیریسین سئچه بیلمه دی.
بیر سارای چکدیلر مرمردن داشی،
کؤنولدن- کؤنوله یوللار گؤروندو.
چالیندی ایلقارین ابدی مارشی.
آرزولار یام - یاشیل دونا بوروندو.
ایکی داغ، ایکی یار، ایکی هم کؤنول،
حیاتین عیبه جر درینلیکلری.
قایدادیر بیر گوله اوخشایاندا گول،
آچیلار باغبانین آیدین سحری ….
نهایت دولاندی نئچه قیش باهار،
آخی بو ائل اوبا بیزه وطندی.
چیخدی دان اولدوزو، اریدی بوزلار،
انتظار گؤزلرین صبری توکندی.
وطنه گووه نن، ائله ارکویون…
اولانلار یئل اولدو، سئل اولدو آخدی.
انسانلار تورپاغین، اولدوزلار گویون،
شفقلر ظلمتین گوزونه چاخدی.
ایناملا چاغلادی، سانجیلدی اوخ تک
فرقه نین تملی ارکین قاشیندا.
اونون قدرتینه اویانمادی شگ،
بو ائلین- تورپاغین هر بیر داشیندا ….
قاپیسی آچیلدی غیرتیمیزدن
زمانین حکمی ایله ملی مجلسین.
صداسی سسلندی قدرتیمیزدن
ملت وکیلینه وئریلن سسین ….
فرقه میز وطنین دوتوب الیندن،
دئدی: سنی دئیب گلمیش آنا.
گلمیشم او توپوق ووران دیلیندن،
بیر شهرت یارادام آذربایجانا.
۲۱ آذر، او شانلی گونده
دیلیمیز دیل اولدو آچاندا یئلکن.
آنادان دوغولان هر کورپه نین ده
پاسپورتو تورکوجه یازیلدی ائرکن.
کتابلار دیلیمجه درج اولدو مین – مین،
معصوم دورنالارین گزدی تئلینده.
ابتدایی، اورتا، عالی مکتبین
اساسی قویولدو اوز تملینده ….
تبریز کوچه لری نورلو- چیراقلی،
گویون اولدوزلاری سانجیلیب یئره.
ایگید فداییلر نغمه دوداقلی،
بویلانیب صاباحکی آیدین سحره.
اورمیه، ماراغا، اردبیل، ساراب،
ملی حکومتین اون سیراسیندا.
دربارین قالمادی اورگینده تاب،
ینه نوحه لندی ماتم یاسیندا.
سریه بو دورانی بئله گؤرونجه،
فرقه نین بویونا هؤردو چلنگی،
فدایی آدلاندی هامیدان اؤنجه
بئلینده پاترونو الده توفنگی.
شرین قانادینی کؤکوندن قیریب،
دوردو کشگینده ائلین – اوبانین.
قارلی گئجه لرده اوجاق یاندیریب،
نبضی اللرینده اؤتن هر آنین.
اؤرپه گی باشیندا، قاتار بئلینده
سنگره یاتاندا نر اوغلو نردی.
گؤزو دورنالارین ایپک تئلینده،
باخیشی یادلارین باغرین دلردی.
سؤزونه، امرینه ائدردی تمکین
فدائیلر اونا مین احتراملا.
دوشمانا توکنمز اورگینده کین،
خلقینی سئوردی مین بیر ایناملا.
قارا بولودلارین قانادی سیندی،
سحر نسیمی نین ایلک باهاریندا.
سریه ده زیروه لی داغا سیغیندی
۲۱ آذرین قانادلاریندا.
فدائیلر آتلی، سریه اؤنونده،
امر ائتدی: حرکت! توزلاندی یوللار.
بیر یول آیریجیندا ساغا دؤننده،
مئشه نین ایچینده ترپندی کوللار.
سریه نین توفنگی دیللندی بیردن،
فدائیلر کسدی بندی، بره نی،
داغلارا یاییلان بو سس سمیردن،
گوللـه لر بورودو داغی – دره نی.
دوشمانلار آغ یایلیق توتوب الینده:
ـ « سیز آللـا ه رحم ائدین، گوللـه آتمایین!»
«بیز تسلیم اولوروق» ـ دئییب دیلینده
ـ «بیزلری اؤلدوروب، قانا باتمایین.»
فدائی اؤنملی، فدائی اؤتگم،
وطنین، فرقه نین علاجی اوندا.
ظلمون آتشینده یاناندا اؤلکم،
بابکین بایراغی، قیلینجی اوندا.
بو یوردون دالغالی گؤی دنیزینده،
ماوی گؤزلرینده اوزدو سریه.
ساباجکی باهارین قالیب ایزینده،
اوغروندا محنته دؤزدو سریه.
دئدی: من بابکین قیزییام البت،
اونون آخان قانی آلین تریمدیر.
الیمله قوردوغوم ملی حکومت،
وطنیم، تورپاغیم، اؤز سنگریمدیر….
* * *
دربار یئنه جولان وئردی قانادینا،
قوشون چکدی، آت اویناتدی جوما ـ جوما،
حیله سیندن چاتماق اوچون مرادینا،
طاعون کیمی سپه لندی شان یوردوما.
یئنه دهشت، یئنه فریاد، یئنه ده قان.
سانکی گؤیون قوزغونلاری یئره اندی.
هر فدایی گلدیم دئدی: آذربایجان!
سنسیز بیزه جان نه لازم وطن، ایندی!
بیر بیرینه قارشی دوردو خیر ایله شر،
ظلمت چکدی قیلینجینی آل گوندوزه
یاراقلاندی، داراقلاندی فدائیلر،
دؤیوشلرده قان گؤلونده اؤزه- اؤزه.
بیزیم سریه شاهسونین ارن قیزی
کناریندا سئوگیلیسی، جان سیرداشی
تورپاغیما جانین هدیه وئرن قیزی
توفنگلرین توشلادیلار یادا قارشی
ینه گئیدی غم لباسین آذربایجان،
دومان آلدی اردبیلین داغین - داشین.
« ثومرین» ین گؤزلرینده غم- هیجان،
ساوالاندا کدرلی دیر، چاتیب قاشین.
سریه دئدی: من بابکین نر قیزییام.
فرعونلارین امضاسیلا یوخدور آرام.
فدائیام. فرقه میزین اولدوزویام
جانیم گئده من دوشمانلا باریشمارام.
سنگر قوردو « ثومرین» ده سریه او گون
عؤمور دوستو اؤز قهرمان اری ایله
بو اوغورسوز زمانه نین قلبی کوسکون
اود ساچیردی توفنگینین قه هری له.
اوز اوزه دیر اولوم – اؤلوم، ایکی سنگر
قوشونلارین اؤلوم ساچان نریلتیسی.
اویاناندا سرت قایالار دیزه چؤکر
فدائی نین اوره گینده وطن حسی.
ایکی کؤنول سؤیکنمیشدیر توفنگینه،
هر سنگرده دوشمانلارین سایی قات- قات.
سریه باخدی غضبیندن دولدو کینه،
دئدی یوخسا اویونجاقدیر بو کائنات.
بیرسس گلدی اؤن جبهه دن: «چؤکور آخشام…
تسلیم اولون! عمرونوزو وئرین نجات!»
سریه دئدی: « من ائللردن یارانمیشام
اؤلوم ندیر؟ اودا منه باشقا حیات!!»
گوللـه سسی داغا- داشا سالیر هارای
دؤیوش گئدیر، سانکی بو گون جهان لالدیر.
توفنگلرین سسینده کی سسدن ساوای.
دوشمان باخیب غضبلندی حیرتیندن
هجوم ائتدی یاماج- یاماج، دره – دره.
سریه گولدو آجی – آجی نفرتیندن.
نعره چکدی شیغیدیقجا هر سنگره.
سریه خیال عالمینده، کوکسونده یاس،
سون گوللـه لر داراغیندا مسلسلین،
دئییر داها سون نقطه دیر، ماجال قالماز.
سلاحینین چاخماغینا وورسا الین.
هله دؤیوش آلوو ساچیر « ثومرین» ده
خیرین گؤزو گوللـه لندی، شر اویاندی
بو آن سریه گؤردو دوشمان سنگریندن
آغ یایلیقلا صلح بایراغی دالغالاندی.
ایکی نفر نزاکتله، آرام آرام
اللرینده مقدس بیر قران گلیر.
باخیشلاری ظاهر دولو مین احترام
گؤزلرینده مین بیر اینام؛ ایمان گلیر.
سریه دالغین خیالدادیر مین گوماندا:
ـ بو دبدبه بو طنطنه ندن بئله؟
اونلار آخی نه بیلسین کی بیز بو آندا،
بیر گوللـه میز یوخدور بیزیم بوندان بئله.
اونلار دئیر: تسلیم اولون ! بیله – بیله
آمانداسیز. ال باسیریق قرانا بیز
یوخسا صاباح قوشون گلسه اردبیله
دار باشیندان آسیلاجاق هر تیکه نیز
تسلیم سؤزو قانادلاندی، هاوالانیب
قوچ سریه نین گؤزلرینده قه هر ادولدو
یاد اولدوغو بیر کلمه دن قلبی یانیب
آرزیلاری اؤز کامینا زه هر اولدو
جرئت ائدیب سنگریندن بویلانمایان
قوزغون اولوب هارین- هارین قوندو یئره
سؤزون داندی، دوشمان پوزدو عهد و پیمان
گونش باتدی اوبا – اوبا، دره – دره
ال باسدیغی، آند ایچدیگی قران یئنه
هاوالاندی، کور وجدانلار لکه لندی.
سریه باخدی قولونداکی زنجیرینه
غضب دولو گؤزلریندن نور الندی.
دئدی سیز ای داشا چاخان اؤز ایلقارین
تاریخ صاباح عهد و پیمان پوزانلاری
نفرت ایله یاد ائده جک هر گون سحر.
شاهد اولسون باشیمداکی بو آغ لچک
هنریمه، دؤیوشومه اولدوز تانیش.
اؤلسم قانیم بو تورپاغدا گؤیه ره جک
سریه لر بوی آتاجاق قاریش – قاریش.
گؤیه چیخساز، یئره ائنسز، بیلین ساباح
بو دونیانی تیتره ده دجک آخان قانیم.
حق ایسته ین کؤنوللرده نه دیر گوناه
اؤز خالقیما شهرت اولار آدیم – سانیم.
بو یاندیران یاخان سؤزلر قیلینج اولدو
سانجیلاندا قانسیزلارین دار گؤزونه،
آج گوللـه لر سوزه – سوزه ساچین یولدو،
ظلمت چؤکدو سریه نین گوندوزونه.
سریه سؤندو ، نغمه لری دوداغیندا،
گونش باتدی، گوللـه قوندو دان یئرینه.
ائلیم دیدی، اوبام دئدی ساغلیقیندا
اؤلنده ده بزک اولدو سنگرینه.
غیرتینه سیغیشمایان بوتون جهان،
بابکیمین ایگیت قیزی سریه هانی؟
اویان سریه ! دور آیاغا مزاریندان،
قاتللرین ترک ائیله ییب بو دنیانی.
دوغولاندا آت اوستونده دئدین: گره ک
توفنگیمله سلام وئرم آل گوندوزه.
ایندی ائللر چیچک سپیر اتک- اتک،
«ثومرین» ده سن یاتدیغین او سنگره.
سن دیری سن! اوره گینده یانار اوجاق،
شعله سینده سیر ائتدیگین بو دنیانی.
بو دستانلا اوزون ایللر یاشاداجاق،
وطنینده ترلان سنی، سن ترلانی.
«آزادليق يولوندا مبارزه» كيتابيندا بو قادينا عايدآشاغيدا كي سطيرلر قئيد ائديلميشدير:
«خلق آزادليغينين كئشيگينده مردليكله دايانان اؤزعناد چيلليغيله دشمني حئيرته سالان ايگيد ثمريناوغوللاري ايچريسنده آذربايجان خلقينين قهرمانقيزي سريه ده ووروشوردي. او، حيات يولداشي عليايله بيرليكده، اونونلا چيگين - چيگينه بير سنگردنآتش آچيردي. لاكين، او، هم محاصرده، هم دهفشنگي قورتاماقدا ايدي. بونا باخماياراق او، دشمنهتسليم اولماق ايستهميردي. خائن دشمن ثمرينفدائيلرنين، ائلهجهده سريه [خانيم] ين قارشيسيناقرآن گتيرير، اونا ال باسير، آندايچير «شرفله» سؤزوئرير و حاكيم طبقهلرين يوز دفعهلرله ال آتديقلاريآلچاق حيله و آلداتما متودوندان استفاده ائدير. آزسونرا قرآنا باسيلميش اللر ثمرين فدائيلرينين، اوجملهدن شاهسون ائللرينين قهرمان قيزي سريهنينقانيله بويانير. قهرمان فدائي سريه اولدورولمهميشدناول بارماغيني جلادلارين گؤزونون ايچينهسيلكهلهرهك «بوسيزين اوچون هنر دئييل، تاريخ عهدو پيمان پوزانلاري نفرتله ياد ائده جكدير»!دئميشدير. او سؤزونو دوام ائتديرهرهك اوجا سسلهبئله علاوه ائتميشدير: «آذربايجانين ايگيد اوغوللاريمنيم قانيمي يئرده قويماياجاقدير! شهيدلر قانيآزادليق آغاجين سوواراجاق» بو نزاكتلي و شرافتليقادين «اردبيلين ثمرين قصبهسينده ۱۳۲۵ ينجيايلين آذر آيينين ۲۶ ينجي گؤنو ناهاردان سونراساهات آلتي دا بير دهييرمانين قيراغيندا تاسفله شهيداولونموشدور» و بئلهليك له «۱۸ نفر فدائي ايله شاهسئون قيزي سريه، خانلارين سيلاحلي دستهلرينه بئش گون مقاوت گوستريب اؤلومو مردليكله قبولائتديلر.»
يازيقلار اولسون كي بو رشيد و دلاور قادين دانتاريخلري آرايب، آختاراندا بير شئي گؤزه ديمير. البتهبونون اساس عاميلي بو اولابيلر كي، ميللي حوكومتدئوريلندهن سونرا، اوندان يازماق نئجه دئييرلر گوجآپاران ايشلردن ايدي و سونرا لاردا او دوورونآداملاري قيريليب قورتولدوقدا ايش داهاچتينلشميشدير.
بئلهليك له سريه خانيم دا اؤزوندن قاباق ظلم وظاليم عليهينه مبارزه آپاران مبارزلر كيمي تاريخهقووشدو و اؤز گوستردييي شرافت و شجاعتي ايلهتاريخيميزين بزكليلريندن بيريسي اولور. نئجه كيزينب پاشا، هجر خانيم، آتلي شاه بهييم، تئللي زري،عظمت خانيم، پروين اعتصامي، گنجهلي مهستي،نيگار خانيم، خورشيد خانيم و… اولموشلار. يازيميزين سونوندا اوستاد حميد سخامهرين منيمخواهيشيمله يازديغي «آسلان سريه» باشليقلي شعرينبيرگه اوخوياق.
گوردو اؤزويوردون ائلين زار و پريشان سريه
غيرتي چكمهدي گؤرسون ائله نالان سريه
ظالمين بلكه تفنگيله سوكه سينهسيني
وجدانيله اؤزآراباغلادي پيمان سريه
ائتمهگه جنگ فيشنگيله تفنگين گؤتوروب
مرد مردانه اولوب عازم ميدان سريه
عرصه تنگ اولدوغو حالدا آتيشيب دشمنيله
دشمنين باغريني بئش گون ائلهييب قان سريه
تا فشنگي واريميش سنگريني بوشلاماييب
صولتي ایله ائلهييب دشمني حيران سريه
چوخ دويوشدن سورا آخيرده فشنگي قوتاريب
ائلهييب جانين آذربايجانا قوربان سريه
(توپراق آلتيندا زن و اژدهاني قويلويانا)*
كيشيليك رسمين ائديب اوندا نمايان سريه
قوربانام منده «سخا» سريه كيمي قهرمانا
كئشيیدنده باشيميش چونكو او اينسان سريه
آسلان آسلاندي دئيبلر اولماز اركك يا ديشي
يئري واردير اونا تاريخ دئيه آسلان سريه.
قايناقلار و ايضاحلار
۱- آزادليق يولوندا مبارزه، بيرينجي جيلد، ص ۱۹
۲- مهد آزادي گؤندهلييي، شاعير ز-اميرلو- نونشعري همين گؤندهليك دن گؤتورولموشدو.
۳- حؤرمتلي شاعير محمد دنيزدن شعرين بيزيماختياريميزدا قويدوقلارينا گؤره اؤز منتدارليغيميزيبيلديريريك.
۴- از زندان رضاخان تا صدر فرقه دمكراتآذربايجان، علي مرادي مراغهاي، باهار ۱۳۸۲،تهران، اوحدي، ص ۵۱۶
۵- سالماسلي عاليم دوستوم حورمتلي علياصغرغفورينيا جنابلارينين، لطفعلي اردبيلي (فلكي)نينسريه خانيم حاقيندا ايكي سطيرليك يازيسين بيزهلطف ائتديكلرينه گؤره تشكر ائديريك.
۶- گذشته چراغ راه آينده است. پژوهش گروهي:جامي، ويراستار: بيژن نيك بين، چاپ دوم پاييز۱۳۷۱ - تهران نشر نيلوفر.
۷- مهد آزادي گوندهليي، ۹/۳/۸۳ – توركجه صحيفه.
* - زن و اژدها هردو در خاك به
جهان پاك از اين هر دو ناپاك به
حكيم فردوسي طوسي، ايرانين آدليم شاعيري
۸- www.Azar-online.com
No comments:
Post a Comment