صفي الدين ارموي

شخصیتهای آذربایجان غربی - شخصیتهای آذربایجان غربی

صفي الدين ارموي    عبدالمؤمن بن يوسف فاخر معروف به ابوالمفاخر از اعجوبه هاي علم موسيقي است كه در قرن هفتم هجري قمري در عرصه خاك اروميه از مادر زاده شد و در خردسالي به بغداد رفت و در مدرسه معروف مستنصر به تحصيل آداب و تاريخ و محاضرات و عربيت و خط و فن موسيقي پرداخت و در اندك مدتي به استادي رسيد. اما در ميان اين علوم به موسيقي و سپس به خوشنويسي عشق مي ورزيد. بدين جهت در علم موسيقي سرآمد روزگار گشت و در دستگاه مستعصم خليفه عباسي عزتي تمام يافت و كاتب و مغني و نديم وي گشت و مالي بسيار اندوخت.     صفي الدين ارموي براي نخستين بار آهنگ موسيقي را با حروف الفبا و عدد نوشت. بدين طريق توانست نغمه هايي را كه سابقا از راه گوش و سينه به سينه نقل مي شد به صورت نت يادداشت كند. شادروان استاد  محيط طباطبايي در مورد ايشان مي گويد : صفي الدين ارموي را مي توان شخص دوم از  موسيقيدان بزرگ ايران و عالم اسلام دانست كه نخستين ايشان ابونصر فارابي و سومين آنان خواجه عبدالقادر مراغه اي است.در سال 676 قمري ابن صقيل (متوفي 701 هجري) اديب معروف او را الصدرالكبير و العالم الفاضل و العلامه ملقب كرد.      وي خط را با تربيت شاگرداني چون جمال الدين ياقوت به مرحله كمال رسانيد و از طرف ديگر با تأليف كتاب هاي ادوار و شرفيه و تعليم شاگردان زبردستي در موسيقي چون شمس الدين سهروردي ، علي سنايي ، حسن زامروزيتون ، اين هنر را به اوج خود رسانيد، سپس به نواختن عود مشغول شد.استاد صفي الدين پس از حمله مغول و مرگ خليفه عباسي مدتي پنهاني به سر مي برد ولي چندي بعد نزد هلاكوخان رفت و در دستگاه وي خدمت كرد.صفي الدين در دستگاه مغول به رياست دارالشفاء عطا ملك جويني وزير هلاكوخان و سپس برای ملاقات باخواجه شمس الدین صاحب دیوان به تبریز رفت ودرآنجا نیزمورد نوازش وی قرار گرفت .صاحب ديوان سالي يكصد هزاردرهم جهت استاد مقرري برقرار كرد و تعليم فرزند ارشد شرف الدين هارون را به وي سپرد كه صفي الدين رساله شرفيه را به نام وي تأليف كرد.پس از كشته شدن خواجه شمس الدين ، استاد صفي الدين بيكار شد و در وضعيت بدي قرار گرفت و به سختي معيشت گرفتار آمد و در اثر وام زياد به زندان افتاد و در سن 80 سالگي در بغداد رخ در نقاب خاك كشيد.      اثر ديگر شيخ صفي الدين ايقاع است. رساله ايقاع را به زبان فارسي نوشته و آن را شكرا... احمد اوغلي موسيقي شناس عثماني در اوائل سده نهم هجري قمري به زبان تركي ترجمه كرده و فصلي از كتاب هاي خود قرار داده است.بارون دولانژه فرانسوي در سال 1937 ميلادي رساله هاي استاد ارموي را به زبان فرانسه ترجمه و منتشر كرد(دانشفروز،1378،ص40-عقلمند،1385،ص118-افشارسیستانی،1369،ص762).