توي (عروسي)و

توي (عروسي)و

عروسي در ميانه داراي مراحل و آداب و رسوم زيادي است. بعضي از آنها كاملاً منسوخ شده ، بعضي از آنها تنها از طرف معدودي افراد در مناطقي خاص اجرا مي شود ، اما بعضي از آنها براي همه پذيرفته شده است و همه مطابق آن ، مراسم عروسي را تكميل مي كنند. آنچه از آن عروسي هفت شبانه روزي ياد مي شود ، هنوز در بعضي روستاها انجام مي پذيرد. ما گزيده اي از آنها را در اينجا ذكر مي كنيم تا اگر روزي فراموش شود ، خاطره اي از گذشتگان ما باشد.

«نامزدي» يا «آداقلانما» در بين تركها ، به معناي جاري شدن عقد است. حتي گاهي جاري شدن صيغه محرميت را بعنوان نامزدي قلمداد نمي كنند. اين عنوان در بين جماعت فارس ، به مرحله قبل از جاري شدن عقد و تنها به مرحله قبول طرفين اطلاق مي شود. درحاليكه تركها آنرا «نيشانلاما» يا «آدلانما» مي گويند.

اكنون كمتر جايي هست كه در آن نامزدها ، حسرتِ يك ديدار از راه دور را در دل بكشند و به بهانه ديدن نامزد عقدي خود ، از در و ديوار بالا رود. ديگر آنگونه نيست كه نامزدها پاي حجله عروسي همديگر را ببينند و صداي هم را بشنوند. آنها در مدت نامزدي ، با خلق و خوي و افكار هم آشنا مي شوند و خود را براي يك زندگي جديد و دنياي نو آماده مي كنند.

آداب و رسوم عروسي در ميانه داراي سه مرحله قبل از عروسي ، حين عروسي و بعد از عروسي است. آداب قبل از عروسي ، مربوط به خواستگاري و عقد و نامزدي مي شود. «نيشانلاما» (نشان كردن) با خواستگاري خانواده پسر از دختر شروع مي شود كه گاهي در غياب پسر صورت مي گيرد و حضور پسر از مرحله دوم و ديدار رسمي تر آغاز مي شود. جواب مثبت به خانواده پسر را «هه آلماق» (بلي گرفتن) مي گويند. ديدار و برخورد دختر و پسر در اين مرحله امكانپذير نيست(البته غير از آن مرحله صحبت كردن حين خواستگاري) و نمي توان مانند رسوم فارسها ، آنها را نامزد ناميد تا براحتي با هم رفت و آمد داشته باشند. در هر حال رايزني هاي دو خانواده تا مرحله جاري شدن صيغه محرميت و عقد رسمي ادامه مي يابد و اين دو زوج بعنوان نامزد معرفي مي گردند. نامزدي ، با بردن انگشتر و چادري و هداياي ديگر از طرف خانواده پسر شروع مي شود. البته اينكار طبق سنت خاصي همراه با سوت و كف و هلهله از خانه پسر تا خانه دختر انجام مي گيرد و بدان «تاباق آپارما» (طبق بردن) مي گويند.

اما از آداب و رسوم حين عروسي نيز مي توان اشاره داشت به «حنا بندان». خانه داماد ، بعنوان محل عروسي است. مهمانها به آنجا مي آيند. دست عروس را در خانه خود با حنا آغشته مي كنند. اطرافيانش نيز اين كار را انجام مي دهند و عروس را خانه داماد مي آورند. مهمانها با يك شيريني كه در بشقاب گذاشته شده است ، پذيرائي مي شوند ولي بايد بجاي شيريني خورده شده ، پول يا هديه خود را در داخل بشقاب بگذارند. شخصي هم كه متصدي جمع آوري هدايا است ، نوبت به نوبت بشقابها را جمع كرده و هديه هر كس را اعلام مي كند. اين هدايا را «توياناليق»(عروسانه) گويند. همچنين در روز عروسي ، ساغديش (ساقدوش) و سولديش(سولدوش) كه در طرفين داماد قرار دارند ، او را به حمام برده و استحمام مي دهند و به خانه مي برند تا عروس را بيآورند. با آمدن عروس ، داماد با حفاظت و حمايت ساقدوش و سولدوش به پشت بام يا جاي بلند رفته و هدايائي بر سر عروس مي ريزد كه به آن شاباش گويند. البته اين هدايا را همه برمي دارند غير از عروس! . همچنين داماد به پاس ورود عروس ، سيبهائي به طرف مهمانان همراه عروس پرتاب مي كند كه اعتقاد به خوش يمني دارد البته به شرطي كه به سر كسي نخورد!. عروسي با نوازندگي و خوانندگي آشيق ها آغاز شده و با همان هم به فرجام مي رسد. مهمانان به رسم هديه ، به آنها كه مي رقصند ، شاباش مي دهند ولي غالباً اين هدايا و شاباشها از جانب آن شخص به عروس هديه داده مي شود. در انتهاي كار نيز آشيق ها دف خود را بر سر عروس گذاشته و مهمانان هداياي خود را در داخل آن مي ريزند كه البته اين هدايا به آشيق ها مي رسد.

و اما از مراسم بعد از عروسي ، مي توان به «اوغورلوق» (سرقت) اشاره كرد. اقوام و آشنايان بعد از سه روز به خانه داماد رفته و عروس را مي بينند و ضمن پذيرائي ، هر آنچه مي توانند از ظرف و ظروف خانه داماد بر مي دارند. پدر عروس بايد هزينه اين وسايل را به پدر داماد بدهد. البته خيلي كم پيش مي آيد كه چنين كاري انجام پذيرد ، چون وسايل سرقت شده فرداي آنروز به خانه داماد برگردانده مي شود. اين كار جنبه شوخي و صميميت دارد. غير از اين مراسم ، هدايائي از طرف خانواده و اطرافيان دختر در روز هفتم عروسي به خانه داماد آورده مي شود.اين مراسم را «گردك» گويند. اين مراسم در ميان فارسها نيز به نوعي ديگر و بنام «پا تختي» متداول است.

در طول نامزدي و حتي بعد از عروسي نيز ، آشنايان دو طرف آن دو نامزد را براي پاگشائي به شام يا ناهار دعوت كرده و كادوئي را بعنوان «آياق آچما»(پا گشائي) به آنها مي دهند.