علي دهقان

علي دهقان

   علي دهقان فرزند مرحوم علي قلي ترابي در سال 1289 ه.ش در خانواده هاي متدين در اروميه به دنيا آمد. اجدادش ميرزا حسين مجتهد و ميرزا ابوتراب مجتهد بودند كه از علماي آذربایجان به شمار مي رفتند. تحصيلات خود را در دانشكده علوم دانشگاه تهران و دانشسراي عالي به پايان رسانيد و به زبانهاي انگليسي و فرانسه آشنايي داشت و از بنيانگذاران دانشسراي شبانه روزي تبريز بود.مدتي رئيس فرهنگ آذربايجان غربي بود. طي اقامت خود در اروميه به كمك مردم و مؤسسات خيريه يك باب كتابخانه و قرائت خانه در اين شهر تأسيس كرد كه در حال حاضر قديمي ترين كتابخانه استان به شمار مي رود. او به محض سقوط آذربايجان به دست پيشه وري در آذرماه سال 1324 به تهران رفت.

    در سال 1326 به عنوان دبيري باسابقه به همراه 9 تن ديگر از دبيران براي طي يك دوره آموزش عالي به فرانسه اعزام شد. در پايان يك سال فرصت مطالعاتي به تأليف 3 كتاب در زمينه تعليم و تربيت در ممالك مغرب زمين همت گماشت و بعد از بازگشت به میهن ازسال 1329 دروزارت فرهنگ مسئولیت داشت وبعد رئيس فرهنگ آذربایجان شرقي شد.طي چند سال مديريت خود خدمات و ابتكارات ارزشمندي در عرصه تعليم و تربيت و فرهنگ آذربايجان از خود به يادگار گذاشت كه اهم آنها عبارتند از :

-           احداث 78 باب ساختمان فرهنگي اعم از مدارس ، كتابخانه ، قرائتخانه بزرگ ، موزه ، فروشگاه و باشگاه فرهنگيان در تبريز ، ادارات فرهنگ شهرستانها ، داير نمودن 7 باب آموزشگاه فني و حرفه اي در تبريز كه در سطح استان هاي كشور در آن تاريخ بي نظير بوده است.

-           ارائه طرح برگزاري هفته كتاب در تبريز براي نخستين بار در كشور و اجراي مرتب آن كه به تدريج به يك روال علمي و كشوري تبديل شد.

-           تدوين و چاپ تاريخ فرهنگ آذربايجان با تعيين گروهي به سرپرستي زنده ياد حسن اميد براي ثبت و ضبط حوادث و اقدامات فرهنگي استان پيش از مشورطه و پس از آن.

-           تجليل از مقام ادبي و هنري استاد شهريار با نامگذاري يك دبيرستان به نام شهريار و تعيين روز 16 اسفند ماه هر سال به عنوان روز شهريار.

-           نامگذاري مدارس جديد به نام چهره هاي فرهنگي و تاريخي استان و كشور بخصوص عصر مشروطيت  از ديگر كارهاي فرهنگي علمي دهقان سر دبيري نشريه كتابخانه ملي تبريز بود. اين نشريه به مدت 10 سال از 1338 تا 1347 منتشر مي شد و اكنون 4 نسخه از اين نشريه در كتابخانه هاي آستان قدس رضوي ، ملي و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موجود است.

آثار وي به شرح زير است:

سرزمين زردشت، به سوي خدا، تعليم و تربيت در كشور استراليا و مدارس يك اتاقه و چند كلاسه، حكومت يكساله جعفر پیشه وري در آذربايجان، تاريخ روابط ايران و روسيه در دوران تسلط اسلدوها بر سرزمين روسيه تا فروپاشي اتحاد جماهير شوروي حدود 6 جلد، اثرات فروپاشي شوروي در منطقه، خاطرات من 2 جلد، رساله تعليم و تربيت در فرانسه و تعليم وتربيت در ممالك فرانسه ، انگلستان و ايران،  تعليم و تربيت در ايالات متحده آمريكا.

      مرحوم دهقان در تهران زندگي مي كرد و در دي ماه سال 81 در 92 سالگي دنياي فاني را وداع گفت. وي را در آرامگاه امامزاده طاهر كرج كه ويژه اهل علم ، ادب و هنر است دفن كردند(عقلمند،1385ص90-86.(