اوخشاما(نازلاما)

اوخشاما(نازلاما)

دو نوع اوخشاما در فولكلور آذربايجان وجود دارد. نوع نخست كه بدان «نازلاما» هم مي گويند ، نغمه هائي هستند كه مادران بر سر نوزادانشان مي خوانند اما نه مانند لالائي كه براي خواب بردن است ، بلكه اينبار با مضامين عاطفي و آرزوئي براي بيدار كردن نوزاد است طوريكه پريشان حال نگردد و به سكينه برسد. اين نغمه نيز مانند لالائي بيشتر در قالب باياتي است. كودك با صداي آرامبخش مادر چشمانش را باز كرده و با دست و پا زدن به آغوش مادر مي رود. سه قسمت ابتدائي و هم قافيه اوخشاماهاي 5 هجائي غالباً آماده سازي براي بند آخر است. در اوخشاماهاي طويل، بند آخر غالباً تكرار مي شود. اين بندها در اوخشاما بيشتر منتهي به «بو بالاما قوربان» است. حال براي نمونه:

توستوسوز داملار ، ساري باداملار ، تنبل آداملار ، بو بالاما قوربان

داغداكي آتلار ، آتلار هم اوتلار ، تانيشلار يادلار ، بو بالاما قوربان

چاي دير ـ دنيز دير ، قول دور ـ كنيز دير ، بالام هر نه دير ، منه عزيز دير

بالاما قوربان بيزوولار بالام نا واخت قيز اوولار

بالاما قوربان كئچيلر بالام هاچان سئچيلر

بالاما قوربان اينكلر بالام هاچان ايمكلر

بالاما قوربان سئرچه لر بالام هاچان ديرچه لر

بالاما قوربان ايلانلار بالام هاچان ديل آنلار

بالاما قوربان باباسي بالام بير آي پاراسي

نوع ديگر اوخشاما كه بدان «اوخشاتما» هم مي گويند ، سروده هايي است كه عزيزان و نزديكان عزيز از دست رفته بالاخص مادر و خواهرش در رثاي او مي سرايد و مجلس ترحيم را پرسوز و گداز مي كند. اين نوع نغمه سرائي داراي الفاظ و تعابير بسيار پرسوز و گداز است كه قابل ترجمه نيستند. سخني است كه از دلي شكسته برمي خيزد. غالباً اين نوع نغمه ها ، در قالب نثر هستند اما مادران با احساسي بوده اند كه في البداهه در قالب باياتي از دلي شكسته اشعاري سوزناك خلق كرده اند. جملاتي مانند «يانديم ياناسان ، اوجا بوي بالامي دويونجا گؤرمه ديم ، آنان اؤلسون ، كاش قاييديب من يئريوه اؤله يديم ، يارالييام بالام هئي و ...» از آن نوع هستند.